کد مطلب:50430 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:272

کمیت نهج البلاغه











شریف رضی در این گزینش شگفت از كلام امیر بیان علی (ع)، تعداد 241 خطبه و كلام، 79 نامه و مكتوب و 489 حكمت و موعظه را برگزیده است،[1] و چنانكه خود اشاره كرده، آنچه در این مجموعه گرد آورده است، منتخب و گزیده ای از سخنان و مكتوبات امیرمومنان (ع) است، نه همه ی آنچه از آن حضرت در كتابها موجود بوده است. وی در مقدمه نهج البلاغه چنین توضیح داده است:

«ادعا نمی كنم كه من به همه ی جوانب سخنان امام (ع) احاطه پیدا كرده، به طوری كه هیچ یك از سخنان آن حضرت را از دست نداده باشم، بلكه بعید نمی دانم كه آنچه نیافته ام بیش از آن باشد كه یافته ام و آنچه در اختیارم قرار گرفته است كمتر از آن چیزی باشد كه به دستم آمده است.»[2] .

یعقوبی، مورخ برجسته، در گذشته به سال 284 هجری، اظهار كرده كه مردم چهارصد خطبه از خطبه های آن حضرت را به خاطر سپرده اند و این خطبه ها در میان مردمان متداول

[صفحه 20]

است و از آنها در خطبه های خویش بهره می گیرند.[3] .

همچنین مسعودی، مورخ نامدار، در گذشته به سال 346 هجری، نوشته است كه آنچه مردمان از خطبه های آن حضرت به خاطر سپرده اند چهارصد و هشتاد و چند خطبه است كه بالبدیهه ایراد می كرد و مردم آن را حفظ می كردند و می نوشتند و از هم می گرفتند.[4] .

این تعداد خطبه ها كه خطبه های مشهور و متداول بوده است، تقریبا دو برابر آن چیزی است كه شریف رضی گزینش كرده است و البته بی گمان خطبه ها و سخنان و نوشته ها و حكمتها و موعظه های امام (ع) بسیار بیش از اینها بوده است و با توجه به كتابهای مستدركی كه بعدها بویژه در حال حاضر تالیف شده و آنچه شریف رضی گرد آورده و آنچه را گرد نیاورده است در آن مجموعه ها جمع كرده اند،[5] می توان حدس زد كه شریف رضی تقریبا یك دوازدهم از مجموعه سخنان و نوشته ها و كلمات قصار امام (ع) را گرد آورده و در تالیف بی نظیر خود ارائه كرده است.


صفحه 20.








    1. در نسخه ها و شروح مختلف نهج البلاغه این تعداد اندكی مختلف است و دلیل آن این است كه برخی، یك خطبه و جز آن را دو بخش نموده و گاهی دو خطبه و غیر آن را تحت یك عنوان و شماره ذكر كرده اند. همچنین در بخش حكمتها شریف رضی پس از آوردن 260 حكمت فصلی از حكمتهایی گشوده است كه غریب می نماید و نیازمند تفسیر است و در این فصل 9 حكمت را ذكر كرده است و سپس به ادامه ی بخش حكمتهایی پرداخته است كه نیازمند تفسیر نیست و با شماره ی 261 به بعد مشخص شده است. از این رو آن 9 حكمت گاهی در شمارش حكمتها از یاد رفته و تعداد حكمتها كمتر معرفی شده است.
    2. مقدمه نهج البلاغه، ص 36.
    3. احمد بن ابی یعقوب بن جعفر بن واضح الیعقوبی، مشاكله الناس لزمانهم، الطبعه الاولی، دار الكتاب الجدید، بیروت، ص 15.
    4. ابوالحسن علی بن الحسین المسعودی، مروج الذهب و معادن الجواهر، دارالاندلس، بیروت، ج 2، ص 419.
    5. آخرین و گرانقدرترین تالیف در این باره، اثری است با عنوان نهج السعاده فی مستدرك نهج البلاغه، تالیف شیخ محمد باقر محمودی، از عالمان سختكوش معاصر كه تا كنون هشت مجلد آن به چاپ رسیده است و بالغ بر دوازده مجلد خواهد شد. در انگیزه و صورت این اقدام بزرگ ن. ك: محمد باقر المحمودی، نهج السعاده فی مستدرك نهج البلاغه، الطبعه الاولی، موسسه الاعلمی للمطبوعات، موسسه التضامن الفكری، بیروت، 1397 -1385 ق. ج 1، مقدمه، صص 16 -7.